Chyba nie ma osoby, która chociaż raz w życiu nie doświadczyłaby zawrotów głowy. W większości przypadków są one objawem przejściowej niedyspozycji i są spowodowane m.in przez niedotlenienie, stres czy burze hormonalne. Jeśli jednak dokuczają ci one mimo wyraźnych powodów, warto zastanowić się, czy przyczyna nie leży głębiej.
Warto zaznaczyć, że zawroty są bardzo częstym problemem wśród osób starszych. Cała gama chorób mogących je powodować wymaga konsultacji wielodyscyplinarnych u lekarzy różnych specjalności. Uzbrój się więc w cierpliwość – aby dobrze zdiagnozować schorzenie, czasem potrzeba dłuższego czasu.
Spis treści:
Skąd wiemy, że mamy zawroty głowy?
W naszym ciele znajduje się skomplikowany system odczytywania i przekazywania do mózgu bodźców związanych z położeniem ciała. W ten system wchodzi też narząd wzroku. Dodatkowo niektóre z tych receptorów znajdują się w mięśniach obwodowych (mówią one w jakiej pozycji znajduje się dana część ciała), a niektóre w uchu. Dlaczego akurat tam?
Dlatego, że dla organizmu najbardziej wymierną informacją jest położenie głowy, a ucho wewnętrzne jest strukturą dobrze chronioną i strategicznie umiejscowioną. Przy przechylaniu głowy trójwymiarowy system kanalików odczytuje impuls z przemieszczających się w kanalikach kamyków. Informacja zamieniana jest na elektryczną i tak przekazywana do mózgu.
Skąd bierze się kręcenie w głowie?
Jeśli twoje zawroty głowy pojawiają się przy zmianie pozycji, kiedy wstajesz rano z łóżka, masz wrażenie słabości, a nawet pojawiają się mroczki przed oczami, możesz mieć do czynienia z hipotonią ortostatyczną. Zgłoś problem lekarzowi prowadzącemu, ponieważ konieczna być może zmiana leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego oraz wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej.
Szczególnie w wieku podeszłym nie zapominaj o prawidłowym nawadnianiu! Wyobraźmy sobie, że ten skomplikowany system na poziomie ucha, nerwów lub mózgu nie jest odpowiednio odżywiany. Zaburzenia naczyniowe spowodują, że mechanizm nie będzie poprawnie działał, dając oczywiście w rezultacie zawroty głowy.
Innym powodem może być przebyty uraz głowy, głównie w obrębie podstawy czaszki.
Choroby uszu, w tym zapalenia, mogą również skutkować poważnymi zaburzeniami równowagi. Szczególnie u osób starszych często przyczyną jest łagodny położeniowy zawrót głowy. Występuje on przy ruchu głowy lub przy przewracaniu się w łóżku i trwa kilkadziesiąt sekund.
Zawroty głowy o podłożu zaburzeń psychiatrycznych powinny być konsultowane z lekarzem psychiatrą.
Zawroty głowy - przyczyny (8 najczęstszych)
Wspomnieliśmy już wstępnie o możliwych powodach zawrotów, teraz uporządkujmy tę wiedzę. Oto najważniejsze przyczyny, które mogą je powodować – od błahych, jak choroba lokomocyjna, do znacznie bardziej poważnych:
- błędnik,
- układ nerwowy,
- układ krążenia,
- kręgosłup,
- choroba lokomocyjna,
- zapalenie ucha,
- leki,
- łagodne położeniowe zawroty głowy.
1. Błędnik
Znajduje się w uchu wewnętrznym. Zaburzenia w jego pracy mogą wynikać ze stanu zapalnego lub uszkodzenia. Ważne podpowiedzi:
- Przy kłopotach z błędnikiem często występuje oczopląs, czyli mimowolne ruchy gałek ocznych.
- Przeprowadź prosty test: zamknij oczy i dotknij palcem czubka nosa. Problem z trafieniem może świadczyć o wadliwym działaniu zmysłu równowagi.
- Błędnik rzadko leczy się operacyjnie. Zwykle trzeba zmienić dietę, brać leki i robić ćwiczenia zalecone w ramach rehabilitacji.
Zawroty są wynikiem ograniczenia odbioru lub złego przetworzenia sygnałów mówiących o położeniu ciała. Ważne podpowiedzi:
- Zawroty głowy bywają skutkiem ucisku na nerw (patrz też: dalsza część artykułu w części o kręgosłupie), leków lub toksyn wpływających na układ nerwowy, padaczki, stwardnienia rozsianego, guza czy urazu mózgu. Dokuczają też często przy migrenie.
- Zawroty towarzyszą także zaburzeniom na tle nerwowym (lękom, depresji). Wtedy, prócz leków, potrzebna jest psychoterapia. Nie wahaj się z niej skorzystać.
fot. Adobe Stock
3. Układ krążenia
Świat może zawirować np. na skutek nieprawidłowej pracy serca (ważne jest prawidłowe tętno), skoków ciśnienia czy słabego natlenienia krwi. Ważne podpowiedzi:
- Za większość „sercowych” zawrotów głowy odpowiada miażdżyca. Gdy jest zaawansowana, mózg dostaje za mało składników odżywczych i tlenu. Nasza rada: koniecznie zbadaj poziom tzw. złego cholesterolu LDL.
- Czasem za niedotlenienie mózgu odpowiedzialne są zwężone tętnice szyjne. Warto je skontrolować na USG, nawet gdy inne badania wykluczają miażdżycę.
4. Kręgosłup
Skrzywienie lub zwyrodnienia mogą prowadzić do ucisku na nerwy lub naczynia krwionośne. Efekt? Zawroty głowy!
Zwykle zmiany obejmują szyjny odcinek kręgosłupa (zobacz, jak uniknąć bólu kręgosłupa szyjnego). Dlaczego? Wzdłuż kanału kręgowego kręgosłupa biegną włókna nerwowe. Zwyrodnienie kręgosłupa w odcinku szyjnym (tzw. dyskopatia), może wywołać ucisk na te właśnie nerwy albo znajdujące się w pobliżu naczynia krwionośne, które doprowadzają krew do mózgu. Podrażnione nerwy mogą sprawiać, że odczuwamy bóle i zawroty głowy, zwłaszcza w sytuacjach, gdy np. nadmiernie podnosimy głowę (np. wieszając firanki czy patrząc w niebo).
Z kolei w przypadku ucisku na tętnice szyjne, w wyniku zmniejszenia przepływu krwi do mózgu, pojawia się niedotlenienie i związane z nim uczucie braku równowagi (wydaje ci się, że świat wiruje, albo masz uczucie niepewności, jakbyś np. chodziła po wacie).
Zwykle w takich przypadkach pojawiają się także drętwienia ręki lub uczucie braku siły w dłoni, gdy np. chcesz coś ścisnąć (poznaj przyczyny i leczenie drętwienia rąk), bóle głowy promieniujące do szyi, karku i/lub ramion, czasem zaburzenia widzenia.
Aby stwierdzić zmiany w kręgosłupie szyjnym, konieczne jest co najmniej zdjęcie RTG.
Zdarza się, że lekarz nie widzi nieprawidłowości, bo są one... przejściowe. Ucisk powodowany jest bowiem przez jakieś nasze złe nawyki, np. noszenie za ciasnego kołnierzyka czy spanie, czytanie lub oglądanie telewizji z za bardzo odgiętą lub przygiętą głową.
5. Choroba lokomocyjna
Zaczyna się w wieku dziecięcym. Niektórzy z niej wyrastają, niektórym pozostaje do końca życia. Pojawia się podczas podróży dowolnym środkiem transportu (zwykle samochodem lub autobusem, rzadziej pociągiem czy samolotem). Jest skutkiem niezgodności płynących do mózgu wiadomości – wzrok i słuch odbierają wyraźnie, że ciało się porusza, natomiast błędnik (narząd równowagi w uchu wewnętrznym) nie rejestruje żadnego ruchu ciała.
Charakterystyczne zawroty głowy są właśnie wynikiem tego „zamieszania”. Nazwa „choroba” jest używana nieco na wyrost w przypadku choroby lokomocyjnej – obserwowane zaburzenia są bowiem reakcjami czysto fizjologicznymi i naturalnymi w zdrowym organizmie.
6. Zapalenie ucha
Zawroty głowy mogą się zdarzyć zarówno podczas choroby, jak i po jej zakończeniu. Ucho odpowiada także za nasze poczucie równowagi. Stan zapalny (zobacz, ile trwa zapalenie ucha) może spowodować powiększenie, przekrwienie lub uszkodzenie delikatnych struktur ucha wewnętrznego. Każda najmniejsza zmiana w tym miejscu może powodować subiektywne odczucia braku równowagi, odbierane właśnie jako zawroty.
7. Leki
Kolejnym powodem może być przyjmowanie niektórych leków – ta grupa określana jest mianem „ototoksycznych” (uszkadzających ucho). Są to przede wszystkim niektóre antybiotyki, ale także niektóre leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym.
fot. Adobe Stock
8. Łagodne położeniowe zawroty głowy
Na to schorzenie może cierpieć każdy, niezależnie od płci, wieku i przyzwyczajeń zdrowotnych. Częstotliwość występowania choroby wzrasta wraz z wiekiem.
Szacuje się, że około 50% osób starszych uskarżających się na zawroty głowy cierpi właśnie na tę dolegliwość.
Zawroty w tej chorobie występują przy zmianie położenia głowy (głównie odchylenie jej do tyłu). Pacjenci określają je jako „wirowanie obrazu przed oczami” i niemożność określenia pozycji głowy, które trwają około jednej minuty. Towarzyszy im oczopląs (mimowolne, drobne ruchy gałek ocznych).
Leczenie polega na przeprowadzonym przez lekarza zabiegu rehabilitacyjnym polegającym na zsynchronizowanych obrotach głowy. Daje ono lepsze efekty niż przyjmowanie leków przeciwbólowych.
Więcej o zawrotach głowy:Zawroty głowy w ciąży - czy to normalne?Jakie badania zrobić przy zawrotach głowy?Przegląd najlepszych środków na chorobę lokomocyjnąJak zwalczyć zawroty głowy po rzuceniu palenia?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
