Epidemiologia upośledzenia umysłowego
Upośledzenie umysłowe jest zjawiskiem często spotykanym w społeczeństwie. Jego rozpowszechnienie jest jednak trudne do określenia, ponieważ zależy zarówno od stosowanych kryteriów diagnostycznych, metod badawczych, jak i populacji oraz grupy wiekowej, której dotyczy. Przyjmuje się, że wskaźnik rozpowszechnienia upośledzenia umysłowego w całej populacji wynosi 1%, choć niektóre opracowania podają nawet rozpowszechnienie rzędu 2–3%.
Osoby upośledzone umysłowo posiadają wyjściowo osłabione zdolności adaptacyjne do zmieniających się warunków życia codziennego. Są one także w większym stopniu predysponowane do występowania zaburzeń psychicznych – ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych u osób z obniżonym poziomem intelektualnym jest 3–4 razy większe niż w populacji osób z prawidłowym poziomem inteligencji.
Czym jest upośledzenie umysłowe?
Obecnie uważa się, że niepełnosprawność intelektualna nie jest sama w sobie odrębną jednostką chorobową. Jest stanem wynikającym ze współistnienia czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych.
Etiologia upośledzenia umysłowego jest zagadnieniem ważnym i niezwykle obszernym. W zależności od okresu rozwojowego, w którym mogą zadziałać czynniki szkodliwe, możemy mówić o przyczynach związanych z okresem życia płodowego, porodu i okresu wzrastania. U 30–50% osób upośledzonych umysłowo nie udaje się ustalić uchwytnej przyczyny zahamowania rozwoju intelektualnego. Jest to tzw. upośledzenie umysłowe nieswoiste.
Sprawdź: Jakie stopnie upośledzenia umysłowego można wyróżnić?
Rola genetyki w powstawaniu upośledzenia umysłowego
W okresie prenatalnym należy zwrócić uwagę na czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Do tych ostatnich należeć będą zakażenia wewnątrzmaciczne (zwłaszcza grupy TORCH), toksyny, leki, alkohol, narkotyki stosowane w czasie ciąży przez matki, nieprawidłowości budowy i funkcji łożyska, niedobory witaminowe i makroelementowe w diecie matek, zaburzenia immunologiczne.
Czynniki genetyczne determinują powstawanie dobrze zdefiniowanych zespołów chorobowych. Do najczęstszych zespołów chorobowych, którym towarzyszy upośledzenie, są: stwardnienie guzowate, neurofibromatoza, małogłowie pierwotne.
Do zespołów metabolicznych przebiegających z upośledzeniem umysłowym zaliczyć można fenyloketonurię, chorobę syropu klonowego, homocytynurię, zespół Lescha-Nyhana (zaburzenia przemiany puryn), galaktozemię, choroby lizosomalne, w tym chorobę Taya-Sachsa, mukopolisacharydozy.
Do najczęściej występujących zespołów chorobowych przebiegających z upośledzeniem umysłowym, uwarunkowanych zaburzeniami chromosomalnymi należą: zespół Downa, zespół miauczenia kota (Cri du Chat – CDC), zespół Pradera-Willego, Angelmana, Smith–Magenis czy zespół Edwardsa. Do zaburzeń związanych z chromosomami płciowymi należą: zespół Turnera, Klinefeltera, łamliwego chromosomu X i zespół Retta.
Upośledzenie nabyte w okresie okołoporodowym
W okresie okołoporodowym późniejsze upośledzenie funkcji intelektualnych może być warunkowane wystąpieniem okołoporodowej encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej, wcześniactwa, bardzo niskiej urodzeniowej masy ciała, krwawień wewnątrzczaszkowych, infekcji, zaburzeń matabolicznych (hipoglikemia, hiperbilirubinemia).
W późniejszych okresach rozwoju przyczyny upośledzenia umysłowego można upatrywać w infekcjach ośrodkowego układu nerwowego, urazach czaszkowo-mózgowych, stanach doprowadzających do niedotlenienia układu nerwowego, procesach rozrostowych układu nerwowego, zatruciach (tlenek węgla, ołów, rtęć, środki ochrony roślin), niedoborach pokarmowych i zaniedbaniach środowiskowych.
Zobacz także: Lekkie upośledzenie umysłowe
Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Podstawy psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych”; pod red. M. Talarowskiej, Antoniego Florkowskiego, Piotra Gałeckiego; rozdział 10: Wybrane zaburzenia psychiczne.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
